Po dawnych żydowskich mieszkańcach Trzemeszna pozostało bardzo mało fizycznych śladów w tym mieście. Najważniejszymi są obecnie cmentarz i macewy. Dużo więcej ich śladów można znaleźć w archiwach i to, jak się okazuje, na całym świecie. Jeden z nich w Centralnym Archiwum Historii Narodu Żydowskiego w Jerozolimie odszukał historyk Jason B. Bley, którego rodzinne korzenie sięgają ziemi gnieźnieńskiej. Jest to 10-stronnicowa księga pamięci (jid.: jizkor buch), będąca, jak dowiadujemy się z końcowej adnotacji, kopią księgi ze spalonej w 1885 r. synagogi w Trzemesznie. Została spisana w języku hebrajskim i niemieckim.
Poproszona o przetłumaczenie części hebrajskiej Marta Eichelberger-Jankowska z Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego wyjaśnia że:
„Hazkarat Neszamot, czyli tytuł, oznacza upamiętnienie dusz. W Jom Kipur jest specjalna modlitwa odmawiana w tym celu. Myślę że ten tekst jest związany z tym rytuałem. Mnóstwo wymienionych to rabini. Modlitwa jest w ich intencji i pozostałych osób”.
„Na początku mamy <<El Male Rachamim>> (<<Boże pełen miłosierdzia>>), czyli jedną z najbardziej klasycznych modlitw za zmarłych. Potem następuje lista osobowa. Część hebrajska jest odpowiednikiem tekstu po niemiecku”.
Olimpia Nowicka-Sulla przetłumaczyła tekst tej modlitwy:
„Powiedział, że mieszka na wysokości, odnalazł prawdziwy odpoczynek na skrzydłach
Szechiny, w cnotach świętych i czystych które lśnią jak blask firmamentu, dla duszy
Takiego a takiego, syna takiego a takiego [tu wymieniane jest imię zmarłego]
który odszedł do swojego świata, ponieważ ślubował pamięć o swojej duszy Panu Miłosierdzia, którego skrzydła schronią go na zawsze, a jego dusza będzie spleciona w wiązce życia w niebiosach,
Pan będzie jego dziedzictwem, niech odpoczywa w miejscu swego spoczynku w pokoju, i powiedzmy Amen.
Będą w naszej pamięci na zawsze
[następnie jest lista imion]”
Więcej o tej modlitwie można przeczytać TUTAJ
Jom Kipur (Dzień Pojednania) to najświętszy dzień w roku żydowskim, jest najbardziej uroczystym z żydowskich świąt religijnych o charakterze pokutnym. Obchodzony jest jesienią, dziesiątego dnia tiszri. W tym roku przypada w dn. 4-5 października. Więcej o tym święcie pisaliśmy TUTAJ.
Poniżej prezentujemy skany całości tego niezwykłego artefaktu wraz z tłumaczeniem części po niemiecku.
Źródło: Centralne Archiwum Historii Narodu Żydowskiego, Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie, sygn. PL-413.
Agnieszka Kostuch
Tłumaczenie tekstu po niemiecku:
I
Modlitwa o zbawienie dusz Męczenników
Boże pełen miłosierdzia, przebywający na wysokościach, obdarz trwałym wytchnieniem
i szczęśliwością pod skrzydłami Twojej obecności owych Bohaterów
tego świata, nauczycieli i świętych Ukrainy, Rosji
i bliskich krajów, którzy zostali zamordowani dla
sprawdzenia się wersetu: „Nie pozwól też pośród ludzi zapomnieć
ich pamięć”. Powiedziałem, że ich rozproszę, imię świętych
i czystych gmin Łabiszyna, Łobżenicy, Rogoźna,
umęczonych wszelakimi katuszami, choć
wznosili ręce ku niebu. Wszak nie było (?)
Nadszedł gniew nad wszelkimi świętymi gminami, których
nazw nie wymieniono. Wszyscy byli jednako ważni
mówiąc: „W naszym sercu jest tylko jedyny
Bóg, którego imię jest niepowtarzalne. Kiedy nas uśmiercali, pokładaliśmy
tylko w Nim nadzieję”; zamordowano ich za ich czystość,
wykrzykując wspólnie: „W owym dniu Bóg i Jego imię
będą jedynymi”.
Możnowładcy wymyślali jeszcze nowsze katusze.
Dlatego wezwali kobiety-płaczki – za pomordowanych świętych,
które oparły się pokusom. Dusza
świętej pamięci Rabina Mosesa, którego całe ciało
pokryte zostało oparzeliną, aby nadwątlić jego siły.
Jego dobre uczynki mu nie pomogły. Wypalili więc
jego dłonie siarką, krojąc żywcem
rzemień z jego skóry. Większy od morza był
ból i cierpienie. Wrodzy radowali się z jego cierpień,
urządzając sobie ucztę w jego obecności. Na ostatek
spalono go na stosie jako pełną
ofiarę. Niechaj jego poświęcenie będzie tym
jako chętnie złożona ofiara. Po publicznych drogach
rozsypano jego prochy. Czyżby jego zasługa
nie miała żadnej wartości dla studium nauki? Czy też
ci z jego przodków, którzy mogli wypełnić każde (?)
A było to po to, aby wyszydzić cały Izrael.
Wyciągali oni swą dłoń, aby dotknąć biodro Jakuba
i aby go prześladować aż po Kebar. Głośni opłakują
Rabina Akibę. „Wysłał on list do Jakuba, ogień do Jehudy,
gdy któregoś dnia tych 2 Bohaterów miasta Poznania
uwięziono z nagła przez kata: Jehudę Leiba – syna
Rabina Gershona, Rabina Josepha – syna Rabina Pinchasa z
Tłumaczenie tekstu po niemiecku:
II
fałszywego donosu i kłamstwa o ciało
dziecka. Ich głos [głośno] woła z ziemi, bo
przeżarli Jakuba i zburzyli jego pałace.
Gotowi są oni wejść do życia wiecznego.
Czemuż, Ty Boże, stoisz w oddali, ukrywasz się
w czasie potrzeby. Że mówi nam się:
„ …….. się, abyśmy przestąpili przez Ciebie”.
Takie zarzuty rozwiesza się ulica po ulicy.
………. się, Boże, bo Twoje Imię zostało shańbione przez tych nikczemników.
Przepędź ich w gniewie, zgładź ich, Ty który
zwiesz gniew zemstą. Nie skrywaj swojego gniewu
przed nimi za rozlew krwi Świętego.
Płaczą Rabi Alexander,syn Rabina Salomo,
którego serce i duch ………….. ku Tobie.
Sław Boga. Obarczono go winą za
dzieciobójstwo. Oby Bóg im tego nie zapomniał.
Jak długo będziesz, Boże, milczał i
skrywał się? Czyż nie pomścisz krwi,
która ze starców i dzieci płynęła jak woda?
Woła do Ciebie krew młodzieńców i
dziewic; krew młodzieńców i dzieci,
których ciało pożerają psy,
liżąc ich krew.
Czemuż, o Boże, masz swe przykazanie,
zapisane w rozdziale Kedosihim:
„Nie będziesz domagał się rozlewu
krwi bliźniego swego,
łamał [prawa Bożego]”. Wszak poleciłeś:
„Nie będziesz zabijał ojca i matki, i
dziecka jednego dnia”. I
…….. wspólnie rozdepczą i zmiażdżą rodziców i dzieci.
Czyż stopień popełnionej ich winy nie jest jeszcze pełny?
III
Posłuchaj tylko radujący się głos bluźnierców i ich
zuchwałe serca, pytając: „A gdzież jest
ich Bóg, ostoja ich wiary?”. „Gdzie
ich nadzieja?”.
Ziemio! Ziemio! Nie zakrywaj ich krwi.
Oby ich modlitwa nie została
wysłuchana.
W przymierzu tych 10 Męczenników i
tych z …. towarzyszącym ofiarowaniu
Joaais pomyśl o ich poświęceniu. Niech się
spełni słowo prorocze:
„Zaprawdę, oto Ja poślę wam proroka
Eliasza, zanim nadejdzie wielki i
straszny dzień [Pana]”. Niech Odkupiciel przyjdzie
dla Syjonu w naszych dniach i
po ścieżce przymierza [do życia wiecznego] niech ich
dusze wejdą [do odpoczynku Bożego], na co
powiedzmy Amen.
Z niemieckiego przełożył Krzysztof Tomala.
O wspomnianych 2 poznańskich męczennikach z 1736 r. napiszemy w osobnym artykule.
