Jom Kipur i trzy księgi

Jom Kipur nazywany jest jednym z najważniejszych i najbardziej uroczystych świąt żydowskich. Obchodzony jest 10 dnia pierwszego miesiąca cywilnego kalendarza (tiszri), a jego nazwę tłumaczy się jako Dzień Pojednania, Pokuty lub Dzień Przebłagania (błędnie określany również Sądnym Dniem). Ze względu na swój wyjątkowo podniosły charakter, określany jest również jako Sobota Sobót i Szabat Szabatów. Jom Kipur kończy okres Dziesięciu Dni Skruchy, który rozpoczyna się w Rosz ha-Szana.

Interesująca wydaje się jego geneza, gdyż zgodnie z biblijną tradycją, Jom Kipur jest jednym ze świąt wchodzących w skład cyklu ustanowionego przez samego Mojżesza, przy czym jest jedynym postem, którego nakaz przestrzegania pochodzi bezpośrednio z Tory (Kpł  16, 1-34).

Zgodnie z tradycją, w tym dniu Mojżesz zszedł z góry Synaj, a na znak przebaczenia Izraelitom grzechu bałwochwalstwa, który popełnili oddając cześć złotemu cielcowi, podarował im kamienne tablice. Natomiast w czasach Świątyni Jerozolimskiej, dziesiątego dnia tiszri, arcykapłan symbolicznie przenosił winy Izraelitów na wybranego kozła ofiarnego, po czym strącał go z wysokiej skały lub wypędzał na pustynię „do Azazela”, dokonując tym samym rytualnego oczyszczenia całego ludu Izraela z grzechów. Do przekonania o możliwości przekazania grzechu jeszcze powrócimy.

W książce Księga świąt i obyczajów żydowskich możemy przeczytać: „Tego dnia Pan rozstrzygnął o losie tych wszystkich, co do których miał jeszcze jakieś wątpliwości w Rosz ha-Szana i zapisał ich w księgach życia lub śmierci”^[1]Mieczysław Siemieński, Księga świąt i obyczajów żydowskich, Warszawa 1993, s. 63.. Fragment ten ma związek z tradycją żydowską, według której w pierwszym dniu Nowego Roku w niebie otwierane są trzy księgi: „Księga Życia”, „Księga Śmierci” oraz trzecia księga, dla osób, których zachowania na ziemi, wobec Boga i bliźnich nie można jednoznacznie określić jako złych lub dobrych. Werdykt nad człowiekiem i jego przyszłością zapada właśnie w Jom Kipur, kiedy księgi te zostają zamknięte. Sednem Jom Kipur jest możliwość dokonania rachunku sumienia, oczyszczenia się z grzechów, odpokutowania ich, postanowienia poprawy oraz przebaczania przewin bliźnich.