OTWARCIE LAPIDARIUM NA CMENTARZU ŻYDOWSKIM W TRZEMESZNIE
Otwarcie Lapidarium wieńczy ponad dwuletni okres prac nad uporządkowaniem i upamiętnieniem Cmentarza Żydowskiego w Trzemesznie. To doniosłe dla Trzemeszna wydarzenie przywraca pamięć o społeczności żydowskiej w naszym mieście i należnie ją upamiętnia. Twórczy wysiłek grupy społeczników oraz samorządu Gminy Trzemeszno zaowocował powrotem zrekonstruowanych macew (żydowskich płyt nagrobnych) na teren Cmentarza. Okazałe lapidarium oraz pomnik obrazują efekty dokonanych prac, które stanowią również świadectwo o wielokulturowej przeszłości Gminy Trzemeszno.
Dzieło upamiętnienia zostało wsparte przez środowiska żydowskie, w tym: Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny, Fundację Dziedzictwa Kulturowego w Warszawie, Gminę Wyznaniową Żydowską w Poznaniu, jak również przez samorząd Gminy Trzemeszno.
Pomnik i Lapidarium na Cmentarzu Żydowskim w Trzemesznie
Pomnik został wzniesiony na miejscu byłego domu przedpogrzebowego. Jest wykonany z fragmentów odnalezionych macew jako budowla o dość regularnym prostokątnym kształcie wzmocniona kostką granitową, posadowiona na fundamencie betonowym. Eksponuje płyty tak jak zostały odnalezione, niektóre zawierają fragmenty inskrypcji. Od frontu widnieje tabliczka z oznaczeniem cmentarza ufundowana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w Warszawie.
Lapidarium urzeczywistnia postulowaną ideę powrotu macew na teren Cmentarza. Stanowi ono ekspozycję 21 w większości kompletnych macew, które starannie wyczyszczono i zespolono do pierwotnego wyglądu. Macewy są umieszczone na alei pomiędzy dwoma rzędami drzew, która najprawdopodobniej stanowi pozostałość ścieżki cmentarnej.
Prace wykonano wiosną 2023 r. w większości systemem gospodarczym przy wsparciu grupy społeczników.
Kalendarium prac na Cmentarzu Żydowskim w Trzemesznie
1999
Odnalezienie fragmentów macew (użytych jako krawężniki) podczas remontu ul. Ogrodowej w Trzemesznie.
III 2021
Podjęcie rozmów przez Urząd Miejski z Komisją Rabiniczną ds. Cmentarzy w Warszawie w sprawie przeniesienia macew na teren Cmentarza.
20 IV 2021
Uaktywnienie się grupy społeczników.
IV 2021
Publikacja artykułu Agnieszki Kostuch pt. „Dar pamięci” oraz późniejsza kwerenda zasobów archiwalnych dotyczących trzemeszeńskich Żydów.
01 VI 2021
Wizyta Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha w Trzemesznie.
23 IX 2021
Spotkanie władz miasta z grupą społeczników: Agnieszką Kostuch, Renatą Pałucką, Katarzyną Sudaj, dr. Andrzejem Leśniewskim, Zygmuntem Nowaczykiem.
22 X 2021
Powołanie przez Burmistrza Trzemeszna zespołu ds. uporządkowania i upamiętnienia Cmentarza; pod przewodn. Wiceburmistrza Dariusza Jankowskiego.
24 X 2021
Prelekcja historyka dr Roberta Zimnego i Jacka Dereżyńskiego nt. odnowienia cmentarza żydowskiego w Ryczywole.
X 2021
Ogłoszenie zbiórki internetowej przez Fundację Kierunek Kultura, wpłaty wyniosły: 6.002 zł
9 XI 2021
Wszczęcie postępowania przez WWKZ w Poznaniu w sprawie wpisania Cmentarza do rejestru zabytków.
15 XI 2021
Pierwsze spotkanie z Filipem Szczepańskim z Komisji Rabinicznej.
XI 2021
Uporządkowanie zieleni Cmentarza w ramach wsparcia Fundacji Dziedzictwa Kulturowego oraz akcji wolontariackiej.
1 XII 2021
Pozyskanie grantu przez Gminę Trzemeszno ze Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie w kwocie 5.000 zł.
XII 2021 - I 2022
Inwentaryzacja fragmentów macew przez społeczników pod kier. dr. Andrzeja Leśniewskiego.
27 I 2022 - 21 III 2022
Poskładanie macew przez grupę społeczników; przetłumaczenie hebrajskich i niemieckich inskrypcji przez historyka-judaistę Sławomira Pastuszkę.
VII 2022–XI 2022
Zespolenie i oczyszczenie macew, wyk. Firma „GREMEX” Robert Gmaj w Mogilnie.
1-15 X 2022
Cykl wydarzeń towarzyszących wystawie „Muzeum na kółkach” pod inspiracją Katarzyny Sudaj.
07 XI 2022
Kolejny grant z SŻIH w kwocie 8.000 zł, beneficjent – Fundacja „Kierunek Kultura” w Trzemesznie.
28 II, 5, 9 V 2023
Promocja projektu w TVP3 Poznań.
IV 2023
Budowa pomnika na Cmentarzu. Prace wyk. Zygfryd Korzeniewski pod kier. Dariusza Jankowskiego i pomocy Leszka Mellera oraz dr. Andrzeja Leśniewskiego.
IV 2023 - VI 2023
Budowa Lapidarium ze zrekonstruowanych macew. Prace wykonano systemem gospodarczym oraz w ramach prac społecznie użytecznych.
21 IX 2023
Otwarcie Lapidarium.
W projekt, oprócz osób wymienionych w kalendarium, zaangażowani byli również Dariusz Leśniewski i Leszek Meller.
Program uroczystego otwarcia lapidarium macew na Cmentarzu Żydowskim w Trzemesznie w dniu 21 września 2023 r.
11:00 – Uroczystość na Cmentarzu Żydowskim w Trzemesznie
- ceremonia prezentacji oznakowania cmentarza
- modlitwa za zmarłych
- zwiedzanie cmentarza
12:00 – Spotkanie w Środowiskowym Domu Samopomocy w Trzemesznie, ul. Mickiewicza 28
- powitanie gości
- krótki rys historyczny społeczności żydowskiej w Trzemesznie
- prezentacja prac w zakresie uporządkowania i upamiętnienia Cmentarza Żydowskiego w Trzemesznie
- wystąpienia zaproszonych gości
Wydarzeniu towarzyszyć będzie prezentacja części sreber synagogalnych z Trzemeszna, które znajdują się w Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu
Opracował Dariusz Jankowski
Zdjęcie oraz film autorstwa Katarzyny Sudaj.